Stedentrip Kiev en Tsjernobyl

Bestemming: A. Kiev (Oekraïne) , B. Tsjernobyl
Periode: april 2011
Vervoer: Vliegtuig
Accommodatie: Hotel

Van 30 april t/m 5 mei 2011 ben ik in Oekraïne geweest. Vanuit vliegveld Dortmund, een nieuw vliegveld voor mij, gaat mijn vlucht met Wizzair naar Kiev. Ik sta verbaasd te kijken als ik aankomen op de 'luchthaven' van Kiev. We worden met een airportbusje naar een soort partytent gebracht en dit blijkt de aankomsthal te zijn. In deze tent is er geen bagageband, alle bagage wordt zo vanuit het bagagewagentje gedropt in de hoek van de tent. Welkom in Kiev!

Kiev
Het appartement waarin ik de komende dagen verblijf ligt erg centraal. Dus wanner ik vanuit het hotel met een Lonely Planet reisgids en camera vertrek sta ik binnen no-time tussen het Sint Michael's Klooster en de Sint Sophia's Cathedraal.

De Sint Sophia's Cathedraal is een 11e-eeuwse kerk met een blauwe klokkentoren met daarop witte versieringen en een goud glimmend dak. De kerk zelf is sneeuwwit, maar heeft een aantal gouden koepels als de klokkentoren ook zijn er een aantal koperen groene koepels. Achter de klokkentoren ligt de eigenlijke kerk en nog een aantal bijgebouwen. Het complex is geheel ommuurd en het park naast de kerk is een echte oase van rust.

Binnenin de kerk is het echter prachtig, muren met schitterende mozaïekpatronen, kleurrijke schilderingen en bewerkte ijzeren tegels op de vloer. Het altaar is versierd met fresco's en glimmend goud. Er lopen veel mensen in de kerk, veel van deze mensen zijn lokale toeristen, daarnaast zijn er ook enkele gelovigen die kaarsen aansteken en bidden en nog een kleinere groep zijn de buitenlandse toeristen.

Veel klokkentorens die ik eerder heb bezocht hebben smalle en nogal enge trappen, maar als ik de klokkentoren van de Sint Sophia's Cathedraal bezoek verrast deze me met een degelijke trap naar boven. Op verschillende niveaus in de toren heb je een prachtig uitzicht over Kiev. Een gedeelte van de klokkentoren is afgesloten voor publiek, hier hangen namelijk de klokken. Maar op het eerste niveau van de toren hangen ook een aantal klokken. Ondanks dat er een verbod is op het aanraken van de klokken kunnen veel mensen het niet laten toch even aan de klepels te trekken.

Ik had vanuit de Sint Sophia's Cathedraal het lichtblauwe Sint Michaels Klooster al zien liggen. Nadat ik de kathedraal had bekeken heb ik via een korte wandeling over het Sofiayska plein en de Proyizd Volodymyrsky ook het Sint Michaels Klooster bekeken. Het klooster is vernoemd naar aartsengel Michaël, de beschermheilige van Kiev. Wanneer ik het klooster binnenga staan in de hoek een aantal mannen te zingen en spreekt een priester zijn zegen uit over een paar mensen. Het is bijna sprookjesachtig, zo mooi...

Binnen het kloostercomplex staan een aantal woningen van de monniken, maar deze zijn helaas niet opengesteld voor publiek. Ook staat er nog een houten kerk op het terrein, maar net als de woningen van de monniken is ook de kerk niet geopend voor publiek. In de tuin op het terrein staat een soort fontein waar mensen muntjes uitvissen en deze proberen op de uitgang van de fontein te plakken. Volgens mij voor geluk, al blijven veel van de muntjes maar erg kort hangen. Wel proberen de (bij)gelovigen de muntjes zo te plakken dat ze blijven hangen, een enkeling heeft door hoe de muntjes blijven plakken en deze muntjes blijven dan ook langer hangen.

Achter het Sint Michaels Klooster ligt een park met de naam Volodymyrska Hirka. Omdat het weekend is als ik in Kiev ben is er in het park volop activiteit. Kinderen op pony's, moeders met kinderwagens en veel mensen op geïmproviseerde terrasjes en bankjes. Op deze zondagmorgen is het vooral koffie en bier dat populair is. Als ik door het park loop heb ik een aardig uitzicht op het moderne Kiev, dat zich aan de overkant van de rivier bevind. Het park op zich is niet erg speciaal, maar het is wel heerlijk er doorheen te wandelen.

Na het park begeef ik me naar de wijk Verkhniy Gorod, aan de grotere straten van deze wijk vind je veel gebouwen in Barokstijl en Jugendstilstijl die mooi zijn opgeknapt. Wanneer je echter in de kleinere straatjes komt zie je dat de verf van de gebouwen af komt, wat dan toch ineens wel een hele andere sfeer geeft. Het is vandaag dag van de arbeid en ik weet niet zeker of het daar iets mee te maken heeft, maar er is nauwelijks verkeer en veel van de kleine winkeltjes zijn gesloten. Uit het niets zie ik ineens moderne beelden op verschillende straathoeken. Ze zijn gemaakt van de meest uiteenlopende materialen en hoewel ik geen idee heb of dit blijvend is, het is wel erg leuk!

Wanneer ik in Volodymyrska kom is het straatbeeld dan ook wel even wennen, hier en daar een terras en netjes opgepoetste gebouwen. Rondom het plein Zoloti Vorota vind ik de meeste terassen, midden op het plein staat een soort stadspoort gemaakt van hout en rode bakstenen. Ook hier staan, net als in Verkhniy Gorod, weer veel beelden waar toeristen gretig mee op de foto gaan. Zelf ben ik niet zo fotogeniek en poseer ik dan ook niet graag, het verbaast me dus hoeveel foto's de toeristen van elkaar maken.

Langs het nationale opera theater op loop ik naar de Sint Volomyr Cathedraal. Het dak van de kerk is blauw en beschilderd met gouden sterren, de rest van de kerk is geel. Maar ook bij deze kerk zijn weer een aantal gouden koepels te zien. Wanneer ik de kerk binnenstap zie ik wat een drukte van belang het is. Er zijn een hoop mensen in de weer met het aansteken van kaarsjes.

Wanneer ik weer buiten kom ziet het eruit of het elk moment kan gaan regenen omdat de lucht aardig is betrokken. Het is niet echt de ideale weerconditie om de botanische tuin te ontdekken en dus besluit ik over de brede boulevard naar het oosten te lopen. Bij Shevchenko Park zie ik een 'demonstratie' van pro-communisten, tussen aanhalingstekens ja, want het zijn vijf mensen met een paar vlaggen, niet heel indrukwekkend dus. Vijftig meter verderop staan anti-communisten de 'demonstreren', ook hier weer aanhalingstekens want ze zijn drukker met poseren voor een standbeeld met hun vlaggen en ook staat er een verliefd stelletje elkaar af te lebberen. Toen het uiteindelijk begint te regenen waren alle demonstranten al snel weg om te schuilen.

Ik koos het restaurant O'Panas Blyny, dit ligt midden in het park en is gehuld in traditionele gebruiken, zo loopt het personeel in traditionele kleding en is de binnenkant helemaal volgens folklore tradities ingericht. Met het eten is weinig mis, maar de prijs is voor lokale begrippen toch wel erg hoog. Nadat de bui over is en ik mijn eten op heb loop ik terug naar het appartement via Kreschchatyk. In Kreschchatyk is een gedeelte van de weg afgesloten en heeft het verkeer plaats gemaakt voor straatartiesten.

Tsjernobyl
De grote ontploffing van de kernreactor in Tsjernobyl vond plaats op 26 april 1986. De ontploffing staat bekend als de grootste kernramp ooit. Een kleine twee maanden na de ontploffing van de kernreactor in Fukushima en net na de herdenking van de kernramp in Tsjernobyl bezoek ik de reactor die in 1986 ontplofte. Al was ik amper 7 jaar toen de ramp zich voltrok en kan ik me er weinig van herinneren, geef ik er tegenwoordig mijn leerlingen les over omdat het wel iets is wat me bezig houd.

We vertrekken met ongeveer vijftig man richting de kernreactor, het is een busrit van 135 kilometer en tijdens deze rit krijgen we een aantal dosimeters (hiermee kun je de straling meten). Tijdens de rit krijgen we ook een snelle uitleg over de meter, tijdens de uitleg praat de gids zo snel en geeft hij begrippen en getallen waar de meeste reizigers nog nooit van hebben gehoord. Zo krijg ik dus al snel het idee dat de gids helemaal niet weet waarover hij het heeft. Gelukkig heb ik zelf een aantal experimenten gedaan met radioactiviteit en weet ik er dus zelf wel wat van. Maar wat het ook betekend, wanneer de meter uitslaat vindt iedereen het spannend.

Ik wil de hoeveelheid radioactiviteit niet afzwakken, maar één dag in Tsjernobyl kan echt geen kwaad. Veel mensen weten namelijk niet dat radioactiviteit iets natuurlijks is. Als je een vliegreis maakt of een röntgenfoto laat maken word je tijdelijk blootgesteld aan meer straling. Je kunt een dag in Tsjernobyl qua stralingsniveau vergelijken met een vliegreis en daar houden de meeste mensen zich ook niet bezig met het stralingsniveau.

Na een aardige rit passeren we, nadat onze paspoorten zijn gecontroleerd, de 30 kilometer zone. Dit is de zone rondom de reactor waar bijna geen mensen meer wonen, omdat het stralingsniveau daar te hoog is om te wonen. Sinds een paar jaar is er een terugkeer geweest van een groepje oorspronkelijke bewoners, al mogen ze er officieel nog niet wonen vanwege de hoge straling. Toch zou je, als je niet beter zou weten, niet denken dat het leven hier zo slecht is. De natuur heeft zich namelijk in rap tempo hersteld waardoor er nu een prachtig, groot bos te vinden is.

Als we nog iets verder rijden passeren we al snel de stadsgrens van Tsjernobyl, waar een lelijk bord is geplaatst als communistisch gedenkteken. Aan de andere kant van het bord is iets veel interessanters te zien, hier liggen namelijk wrakken van treinen en auto's. Maar omdat we met een grote groep reizen is het motto 'we moeten door' en dus zijn we al snel weer onderweg. Na een kort ritje stoppen we bij het administratieve gebouw van deze regio, hier moeten we één voor één kijken of je geen radioactiviteit meebrengt door middel van een geigerteller. Als iedereen door mag krijgen we in de bus een instructie over hoe we ons moeten gedragen binnen het gebied. Zo mogen we niet roken, drinken of eten en mogen we niet op het mos lopen of onze tas op de grond zetten.

Het eerste gebouw dat we tegenkomen is meteen na de ramp in 1986 verlaten. Het is een kleuterschool en ziet er net uit alsof de ramp zich gisteren heeft voltrokken. Er is niets aan veranderd, de tafels staan nog op dezelfde plek, er staan bedjes en speelgoed ligt door het hele klaslokaal, het is net of de kleuters zo binnen zouden kunnen komen. Maar dat is eigenlijk alleen als je vergeet hoe het gebouw eruitziet, de verf bladdert af en het plafond komt naar beneden. Een ooit zo levendige kleuterschool ziet eruit alsof het een spookhuis is en het stralingsniveau is het onzichtbare spook.

Na de stop bij de kleuterschool staan we dan ineens voor de reactor, de bron van al het kwaad, reactor 4. Tijdens een experiment in 1986 ging er iets ongelooflijk mis, alle alarmbellen in de reactor gingen rinkelen alleen de uitvoerders van het experiment negeerden de signalen en gingen door met het experiment en iedereen weet dan ook de gevolgen van deze verschrikkelijke fout.

Foto's maken van de omgeving is niet toegestaan, wel mag je foto's maken van de reactor zelf, een betonnen blok met een hek met prikkeldraad. Je mag niet te dichtbij komen en je mag al helemaal niet in het gebouw. Aan de ene kant voel ik een sterke drang dit verbod te negeren, maar wanneer je weet aan hoeveel straling je dan blootgesteld wordt het een ander verhaal.

Reactor 4 was niet de enige reactor, er waren er nog drie. Ook hier gaan we langs en ook hier mogen we niet in. Wel hebben we de mogelijkheid aan de overkant van een riviertje een goed beeld te vormen en foto's te maken van de reactoren. Wanneer ik in het riviertje kijk vallen me de enorme meervallen op. Deze zijn, doordat de 'vijanden' van deze dieren gestorven zijn, 25 jaar gehad om te groeien. Ze zijn dan ook meer dan 1,5 meter lang geworden!

Na het bezoek aan de kernreactoren gaan we lunchen, wel moeten we eerst weer door de scanner die meet of we niet besmet zijn. Eigenlijk ben ik te lang om gescand te worden, maar nadat ik gehurkt in de scanner heb gestaan word ik schoon verklaard. We eten in een soort Sovjet kantine. Het traditioneel Oekraïense buffet smaakt goed, maar misschien klinkt het wel een stuk luxer dan het daadwerkelijk was. Het eten komt overigens uit gebieden buiten de 30 kilometer zone.

Na de lunch rijden we verder en komen we uit in Prypyat, een echt spookstadje. 27 april, een dag na de ontploffing, zijn alle bewoners geëvacueerd. Er werd verteld dat het slechts voor een paar dagen zou zijn, maar dit klopte totaal niet. Nog steeds woont er niemand in Prypyat. Blokken met flats, bomen en beplanting op de meest rare plekken en een verlaten kermis. Het stadje zou niet misstaan in een goede thriller.

In het stadje krijgen we de mogelijkheid om zonder de groep rond te lopen. Ik maak van de gelegenheid gebruik en ga naar het theater, de zaal is niet meer wat het ooit was en het toneel oogt erg donker . Het is net of er een bom ontploft is, maar niets is minder waar. Het komt door de toeristen die in grote getale willen zien hoe het tegenwoordig is en het verstrijken van de tijd.

Na het theater bezoek ik het hotel dat ongezellig en kaal oogt. De lift werkt niet meer en dus ga ik via de trap naar de zevende verdieping, vanaf hier heb ik een goed uitzicht over de stad. Ik zie weer alle bomen die niet alleen buiten groeien, maar ook binnenin gebouwen! Terwijl veel mensen van de busgroep naar het zwembad gaan loop ik naar de school. Ook hier valt het plafond naar beneden en komt de verf van de muren af, er zijn lekkages en de elektriciteitsdraden hangen uit de muur.

Nadat mijn busgenoten het schoolgebouw komen bekijken, ga ik naar het zwembad. Ik wilde het bad zien (zonder water tegenwoordig), maar waar ga ik het bad vinden? Ik loop naar boven op zoek naar het bad, maar kan me weinig voorstellen bij hoe het vroeger geweest moet zijn. Door het ontbreken van de verlichting en de puin die op de grond ligt ga ik niet elke gang in. Ik ben namelijk een held op sokken. Wanneer ik op de bovenste etage kom wordt me duidelijk dat dit het zwembad geweest is, de witte en rode drijvers liggen op de grond, de startblokken en wedstrijdklok zijn nog steeds aanwezig. Alleen het bad zelf is niet in hele goede staat, vandalen hebben met graffiti de zijkanten van het bad besmeurd en er zijn een aantal tegeltjes weg.

Na ons bezoek aan Prypyat is het tijd Tsjernobyl te verlaten, we worden voor de laatste keer gescand en iedereen wordt schoon bevonden. De camera's en tassen worden overigens niet gescand, dus ze zijn nogal inconsequent. De excursie was niet echt goedkoop en dus vind ik het jammer dat gidsen er met groepen van ongeveer 50 man op uit gaan. Verder was de excursie erg goed geregeld en heb ik gezien wat ik wilde.

Kiev
Kievo Pecherska Lavra, een groot klooster- en kerkcomplex net buiten het centrum van Kiev. Vandaag staat dit op het programma, maar ik ga erheen door een plezierige wandeling door een aantal verschillende parken. In de parken, die trouwens erg ruim zijn opgezet, vind je speeltuinen, kiosken, uitzichtpunten over de rivier en standbeelden van oude helden van het communisme. Het stadion van dé voetbalclub van Kiev, Dynamo Kiev, is in een park te vinden. Door de bomen en hekken heen heb ik een goed beeld op het veld. Dat zou leuk zijn als er een wedstrijd was waar je dan geen kaartje voor hoeft te hebben. Na een paar kilometer komt er abrupt een eind aan het park en ligt er een grote weg met een hoop verkeer.

Het complex van Kievo Pecherska Lavra bestaat uit verschillende kloosters en kerken en is een van de meest bezochte toeristische trekpleisters van Kiev. Het complex is uit de 12e-eeuw en ook nu wordt er veel verbouwd en aangebouwd. Op het complex staan borden en plakkaten met informatie en richtingsaanwijzingen. Terwijl overal bij bezienswaardigheden in Kiev met meerdere talen is beschreven wat het is, vind je bij het Kievo Pecherska Lavra alleen teksten in het Oekraïens en Russisch.

Wanneer je het complex oploopt valt als eerste de Dormition Cathedraal op, het is een grote kerk met vele prachtige schilderingen aan de buitenkant van het gebouw. In het rechterdeel van de Dormition kerk liggen schilderingen en een aantal fresco's tentoongesteld. In het linkerdeel van deze kerk vind je een kapel, hier komen dan ook veel pelgrimstochten naartoe om kaarsjes aan te steken en te bidden.