Studiereis Rwanda van BRS en KBC
Bestemming:
Kigali, Nyamata, Kibuye,
Rwanda
Periode: september 2012
Vervoer: Vliegtuig
Accommodatie: nvt
Op 22 september 2012 vertrok een delegatie van BRS en KBC naar het land van de duizend heuvels: Rwanda. Samen met vertegenwoordigers van Incofin hebben ze er microfinancieringsprojecten bezocht. Ze gingen er praten met de instellingen, maar ook met de cliënten zelf die dankzij microkredieten hun lot in eigen handen nemen.
Thomas Leysen, voorzitter van de Raad van Bestuur van KBC, Franky Depickere, gedelegeerd bestuurder van Cera en voorzitter van BRS, en Gie Goris, hoodredacteur van MO* Magazine, gingen mee. Dit vakantieverhaal bestaat uit getuigenissen van cliënten uit de eerste hand, verhalen van de lokale microbankiers, maar ook culturele indrukken...
Het verhaal van Alphonsine
Op maandagochtend 24 september begon het programma van de studiereis. Met een groep van zeventien personen reden we met twee kleine busjes naar het hoofdkantoor van Duterimbere in Kigali, daarna gingen we door naar een bankkantoor in Gitarama en tot slot gingen we nog naar cliënten thuis. We maakten deze dag kennis met de verschillende BRS-partners, zoals Aquadev, AD Finance, AD Banking en Duterimbere.
Ons eerste bezoek was aan Duterimbere, wat letterlijk 'vooruit gaan' betekent. Duterimbere is gegroeid uit een vrouwenorganisatie, welke als missie heeft de sleutel te zijn voor de ontwikkeling van vrouwelijke ondernemers. Het is een grote betekenisvolle organisatie, welke overal in Rwanda aanwezig is. Maar liefst 95% van Duterimbere's cliënten zijn vrouwen met een klein inkomen, die gen kredietgaranties kunnen geven. De algemeen manager van de organisatie, Delphin Ngamije, vertelde ons dat ze 60.000 cliënten hebben, zeventien kantoren en tachtig personeelsleden. Zijn vertoog maakte indruk op ons allen. Hij nodigde ons vervolgens uit om een van de topcliënten van Duterimbere te bezoeken, namelijk Alphonsine.
Bezoek aan Alphonsine
Ons laatste bezoek die dag was het bezoek aan topcliënt Alphonsine. Met de busjes baanden we ons de weg langs een rode weg tussen de groene heuvels naar het huisje van Alphonsine. Onmiddellijk waren we omringd door allemaal nieuwsgierige kinderen. “Muzungu! Muzungu!” riepen ze. Muzungu is een term die zij gebruiken voor mensen van Europese afkomst. Alphosine is een kleine, stevige vrouw en verwelkomt ons in de deuropening. Ze toont ons trots haar boerderij. De gerant van Duterimbere vertelde haar verhaal aan ons, wat af en toe werd overstemd door de koeien die in de open stalletjes achter haar stonden.
“Ik had erg weinig geld. Ik kon de mutuelle de santé niet betalen en vroeg geld aan vrienden. In 2000 ging ik in een solidariteitsgroep, waarin we samen spaarden. We waren met vijf. Duterimbere gaf ons een opleiding om dieren te kweken. Ik leende geld, kocht kippen en eenden en ik verkocht ze toen ze groot waren. Daarna heb ik een koe gekocht.”
Nadat haar verhaal aan ons verteld was, wees Alphonsine naar de stallen achter haar. De namen van de koeien stonden hier op een bordje. Een van de koeien heet Bernadete en een ander Inka Y’Imana, wat 'Koe van God' betekent. Inmiddels had Alphonsine al negen koeien en ze verkoopt de melk in een winkeltje aan de grote weg. Ze kweekt ook aardappelen, maïs en bonen. In de keuken kookt ze met methaangas, afkomstig van koeienmest. Alphonsine liep met ons door de stalletjes en liet hiermee niet alleen haar boerderij, maar ook haar leven zien. Ze sprak hier heel bescheiden over. Ze vertelde dat ze vier kinderen heeft. De gerant voegde hieraan toe dat ze daarnaast nog vijf weeskinderen adopteerde van de familie. Over haar man werd niet gesproken. Geen van ons stelde de vraag hierover. Toen we binnen in haar huis waren, werd al snel duidelijk dat hij er niet meer was. In haar kleine donkere woonkamer hing een foto van haar man die in 1994 werd vermoord.
Het verhaal van Alphonsine is uitzonderlijk succesvol: door trouw te sparen, door krediet op te nemen en het trouw af te lossen en vooral door haar durf om te ondernemen. Ze heeft drie mensen vast in dienst en werd onlangs gehuldigd door de president als voorbeeld van ondernemende vrouw. Thomas Leysen, voorzitter van de Raad van Bestuur van KBC, vertelde aan het einde van de dag dat hij “voor dit bezoek geen echt beeld van microfinanciering of van bedragen en de typische kredietformules had. Maar vandaag hoorde ik erg boeiende verhalen. Op twaalf jaar tijd van een paar kippen naar een modelboerderij: ik zag gedreven mensen met veel zin voor initiatief. In microfinanciering wordt echt ernstig gewerkt."
De boeren van de Bugesera
Op dinsdag 25 september stapten we wederom in de twee minibusjes. Dit keer om een bezoek aan de Bugesera te brengen. Bugesera is een arme streek met veel moerassen. Het ligt op zo'n 30 kilometer van Kigali, waar we de dag ervoor nog waren. Onderweg spraken we over de complexiteit van Rwanda en zijn geschiedenis. Onderwerpen als de grote behoefte aan specifieke landbouwfinanciering, maar ook het gebrek aan professionalisme en de versnippering van de banksector (wat ons die ochtend duidelijk werd gemaakt bij een bezoek aan Amesezerano) passeerden de revue.
Nyamata
We arriveren in het plaatsje Nyamata. Dit is een bekende naam voor degenen die de geschiedenis van de genocide kent. In 1994 vielen de Interahamwe hier een kerk binnen waar 10.000 Tutsi’s naartoe gevlucht waren. Ze werden bijna allen vermoord. In de kerk liggen op lage bankjes hun roodbruine kleren. Achter de kerk is een massagraf. We werden er allemaal stil van. Toch leeft men daar, op diezelfde plek verder en nemen zij hun leven in handen. Toen wij arriveerden, was de school net uit. Plots liepen overal kinderen in bruine of blauwe schooluniformpjes. Sommigen van hen met een stralende glimlach en anderen waren weer erg verlegen. Zij, de jeugd, zijn ook de redding van Rwanda. De helft van de bevolking in Rwanda is namelijk jonger dan twintig jaar.
Bezoek aan de boeren
In Nyamata hebben we een coöperatie van boeren die gezamenlijk een opslagruimte voor hun graan beheren bezocht. Ons werd uitgelegd hoe de boeren dit aanpakken. De boeren die lid zijn van de coöperatie, kunnen er hun oogst opslaan. Deze oogst dient als onderpand om een krediet te krijgen, warrantagekrediet. De boeren van deze coöperatie hebben een krediet bij de MFI RIM (Réseau Interdiocésain de Microfinance). Na ongeveer zes maanden, wanneer de marktprijzen gestegen zijn, wordt er door de coöperatie besloten om de voorraad te verkopen.
Dit is een uiterst goed voorbeeld van warrentage; “een eeuwenoude krediettechniek die wij allemaal dachten door en door te kennen, wordt hier door deze mensen in al zijn finesses toegepast. De voorraad wordt zorgvuldig beheerd, de contracten zijn helder. Dit noem ik echte coöperatieve samenwerking”, aldus Franky Depickere, gedelegeerd bestuurder van Cera en voorzitter van BRS.
De zon begon ondertussen broeiend heet te worden. Een verplaatsing naar een afdakje was daarom hard nodig. Onder het afdakje volgde een levendige discussie en uitwisseling. We kwamen tot het besluit dat we alleen een grote bewondering hebben voor hun inventiviteit en samenwerking. Toen we later de dag terugkeerden naar Kigali betrok het weer snel. Een tropische onweersbui barstte los.
De contrasten zijn groot, heel groot in Rwanda
Op woensdag 26 september verwelkomt de algemene directeur van de Nationale Bank ons. Zij spreekt Oxford-Engels met een zachte, heldere stem. Ze vertelt: “De overheid wil bovenal de toegang tot financiële dienstverlening verhogen. Serving the people on every grassfield.” Daarom heeft de overheid overal umurenge Saccos (kleine spaar- en kredietcoöperaties) opgericht. Volgens haar is dit geen valse concurrentie met de bestaande MFI's (microfinancieringsinstellingen) en coörperaties; want “er kunnen niet genoeg bankinstellingen zijn.” Een direct effect van hun actie is de toename van het aantal spaarders.
Unguka
Het contrast met ons volgende bezoek is groot: Unguka. In hun eenvoudige kantoor op de eerste verdieping vertelt Faustin Byakunda hoe zij hun bank startten. Faustin, general manager, is lang en mager, zit perfect in het pak. Uit de drukke handelsstraat stijgen geluiden op. Twaalf young professionals kwamen samen na de genocide. Ze werden geïnspireerd door de MFI World Summit in New York. Ze wilden bijdragen aan het economische herstel in Rwanda en aan de strijd tegen armoede. Bij vrienden en collega’s verzamelden ze startgeld. In 2005 begon Unguka als microfinancieringsinstelling. Unguka betekent ‘Profiter’ waarbij ze zowel aan aandeelhouders als cliënten denken.
In 2011 verwerven ze de licentie van microfinancieringsbank. Ondertussen zijn ze uitgebreid tot twaalf kantoren, waar real time wordt gebankierd. In 2012 kwam de eerste externe investeerder aan boord om de verdere groei mogelijk te maken. Het Rural Impulse Fund II van Incofin versterkte het kapitaal en is minderheidsaandeelhouder (35%). Het motto van Unguka: vooruitgang en welvaart.
“Onze taak is jonge, beloftevolle MFI's met veel engagement te selecteren. We begeleiden hen dan in hun groei tot professionalisme en stappen er dan weer uit. Het ondernemende, die drive, daar houden we van. En dat motiveert mij persoonlijk geweldig”. – Loïc De Cannière, CEO Incofin.
Onze indruk van Unguka: jong en ambitieus, integer en vastbesloten. Ze verwijzen elke keer naar het belang van hun waarden: “Wij realiseren een droom voor de gemeenschap”. Vandaag (26 september 2012) hebben ze 32.000 cliënten en 208 personeelsleden. Wonderlijk: hun kantoren zijn zeven dagen per week open van 7.00 uur tot 21.00 uur. Op zon- en feestdagen sluiten ze om 18.00 uur. Ze werken met twee ploegen. Op hun laatste slide verschijnt in grote zwarte letters. M E R C I. Een Rwandese dikke merci!
Het succes van Béatrice
We brengen een bezoek aan Béatrice Muhawenima en haar bijzonder winkeltje. Ze is een energieke, stijlvolle vrouw van veertig. Haar specialiteit is babykleding en accessoires. Hoe ze die keuze maakte? Ze heeft zelf vijf kinderen (de oudste is vijftien jaar) en ze was altijd erg veel bezig met kinderkleding. Ze startte met een microkrediet van 370 euro en verkocht kleren uit Kampala (Oeganda). Nu reist ze eenmaal per maand naar Dubai om Chinese stoffen te kopen. Een reis van vier dagen heen en terug. Dat doen vrouwen hier wel vaker in groep.
“Spreek je Engels?” Ze antwoordt: “Niet goed. Ik ging tot mijn tweede middelbaar naar school. Als er onderhandeld wordt, bel ik naar mijn man in Rwanda om mee te luisteren en te vertalen”.
Samen rijden we de stad uit. Voorbij de moerassen slaan we een zijweggetje in. Een onverharde weg vol putten slingert zich tussen armoedige huisjes omhoog. Overal nieuwsgierige kinderen. We bereiken haar woning. We lopen via de toegangspoort door haar ommuurde tuin naar het atelier, waar we de naaimachines horen. Zes vrouwen en één man zijn er aan het werk. Ze worden goed betaald, namelijk per stuk. De man blijkt de beste te zijn. Hij verdient ongeveer 200 euro per maand. Dat is in Rwanda vier keer het salaris van een leraar.
“Je bent zo succesvol. Is je man niet jaloers?”, vroegen we haar. “Neen, hij is fier. Hij heeft een eigen winkel in kantoormateriaal, maar nu helpt hij ook in mijn zaak”.
Een kleurrijk geheel
Ligt het aan de zon, of is het omdat we in Afrika zitten: die feestelijke kleuren die overal van afspatten? Op de winkeltjes zien we een geschilderde reclame voor verf: ‘Sadolin colours your world’. Huizen hebben pistachegroene, azuurblauwe of zongele gevels. De Rwandese vrouwen dragen felgekleurde waxkleren, en vooral het landschap zorgt voor betoverende kleuren.
Gisteren reden we van Kigali via de indrukwekkende oogkliniek van de Belg Piet Noë in Kabgayi naar Kibuye aan het Kivumeer. Het was al lang donker toen we aankwamen. Als we vandaag ontwaken, kijken we uit over het meer. Overal vogelgezang. In de koraalboom met bloedrode bloemen huppelt een kwikstaart. In Kibuye bezoeken we de werf van het Musée de l’environnement, ontworpen door Lode Van Pee, een Belg die met ons meereist. We bezoeken aan de rand van het meer een werf waar een boorplatform voor methaangas wordt gebouwd. Ingenieur Jamo van de Finse firma Wärtselät legt het ons uit: “De energievoorziening is in Rwanda een grote uitdaging. Vandaag de dag heeft Rwanda een capaciteit van 120 Megawatt. Maar dit snelgroeiende land schat haar toekomstige behoefte op 1.000 Megawatt. Met de installatie die verderop al gebouwd is, kan een capaciteit van maximum 100 Megawatt opgewekt worden.”
“We willen niet als enigen rijk worden”
We vertrekken en rijden noordwaarts door de heuvels langs het Kivumeer. Honderd kilometer waar we zes uur over doen. We rijden over een slechte weg vol stenen, maar de glasvezelkabel ligt hier al onder de grond. De intensief bewerkte veldjes bedekken de heuvels als een lappendekken. Dan rijden we door haast Zwitserse weilanden met koeien en veehoeders. Ten slotte door diepgroene theevelden doorsneden met kleine voetpaden. Ja, dit is het land van de duizend heuvels.
We hebben elkaar onderweg veel te vertellen: over de MFI’s en over gisteren nog: de Nationale Bank en het Ministerie van Handel. En vooral de sterke verhalen van de cliënten. In een bankkantoor van Duterimbere raakten we toevallig in gesprek met een solidariteitsgroep.
In het kleine lokettenzaaltje in Gitarama zitten zes mensen rustig op een rij: drie mannen en drie vrouwen. De bevallige vrouw in het midden is de voorzitster, een oudere man met laarzen is de comptable. Allen zijn ze landbouwers en landbouwsters. Ze kweken tomaten, maniok, bonen of houden enkele varkens en een koe. Voor die teelten werken ze met microkredieten. Samen vormen ze één solidariteitsgroep. Ze kennen elkaar al lang, maar zijn geen familie. Ze vertrouwen elkaar vooral als goede ondernemers die onderling voor elkaar garant staan.
“Waarom kozen jullie voor Duterimbere?” – “Ze waren de enigen die tot in ons afgelegen dorp kwamen met hun guichet mobile.” – “Wat als een van jullie niet kan terugbetalen?” – “Dat is nog nooit gebeurd.”
De comptable zegt: “Vroeger aten we één keer per dag, nu drie keer. Onze oogsten zijn nu groter dankzij de formation.” Een vrouw met 'J E Z U S' in witte steekjes op haar hoofddoek zegt: “We kunnen onze tomaten zelf op de markt brengen.” En de oudere man die nog niets had gezegd, voegt eraan toe: “We willen niet de enigen zijn die rijk worden.”
Ervaring en inzet te over bij BRS
Is er leven na KBC? De leden van het BRS-Instituut zijn misschien grijs maar zéér vitaal. Het zijn jong-gepensioneerde kaderleden van KBC, veelal ex-directeurs met een veelzijdige ervaring. Ze zijn met 16. Vier keer per jaar komen ze samen, maar ze hebben geregeld contact met elkaar over de toegewezen MFI's. Een aantal van hen waren mee op de Rwanda-studiereis, samen met de gedroomde reisleider Wim Moens.
Wim Moens was er van in het begin bij: "In september 1999 kwam ik op een Triasavond Jef Lambrechts tegen. Hij sprak me aan over BRS, Ik zat mijn hele leven al in de kredieten, en MFI interesseerde me bijzonder. Misschien omdat mijn broer Witte Pater was in Rwanda? Ik werd de voorzitter toen Jef stierf. Sinds twee jaar groeide ons BRS-Instituut verder uit tot een heel nieuwe ploeg. Ik ben in Rwanda voor de 20e keer, ik heb onlangs mijn visums geteld! Sinds 2004 organiseer ik BRS-inleefreizen, en deze studiereis was de achtste daarvan. We hadden bijzondere deelnemers deze keer. Op amper vijf dagen wilden we het hele MFI-landschap bekijken, contacten leggen, van gedachten wisselen. En we hadden een journalist van Mo-Magazine mee. Onze groep heeft echt een nieuw elan gekregen, met verzekeringen erbij en actieve KBC'ers die helpen de projecten coachen”.
Jacques De Raymaeker is sinds 3 jaar bij het BRS-Instituut: "Het internationale interesseerde me altijd al. In mijn carrière reisde ik veel voor KB en KBC, en ik zag veel 'zijdelings'. In de BRS ontmoet ik nu nog andere ex-KBC'ers. Ja, we blijven allemaal KBC'ers tenslotte. Ik begeleid projecten in Latijns-Amerika, Dat ik vlot Spaans spreek, is een voordeel voor BRS. Wat ik in Rwanda leerde: ik heb hier de kern van BRS gezien, een geweldige variëteit van projecten, in alle gradaties van professionalisme".
William Brondeel is nu 2 jaar bij het BRS-Instituut: "Ik kom uit de coöperatieve bank Cera, en mijn ervaring kan nuttig zijn voor BRS, het is een intellectuele challenge voor mij. Het is ook een milieu van collega's met eenzelfde denkwijze en drive. Zelf 'doe' ik Oeganda, samen met Francis Van Steenwinkel. Het verschil tussen Oeganda en Rwanda is groot: hier is er reglementering, zelfs overreglementering, maar er is een duidelijke visie. In Oeganda is er een betere samenwerking met landbouworganisaties”.
Piet Vandendriessche is sinds februari bij BRS: "Ik deed internationaal recht. Lang geleden gaf ik twee jaar les in Algerije en begon daarna voor KB in Algerije, Nigeria. Ik was veel op reis, maar had nooit met armen te maken. Mijn ervaring met krediet wil ik nu aanwenden voor een positief maatschappelijk doel. Ik interesseer me bijzonder voor Rwanda en Burundi. Het zijn prachtige maar complexe landen”.
Albert Kessler: "Ik stond van '72 tot '74 als wiskunde- en fysicaleraar in Butembo, Noord-Kivu. Toen ik gepensioneerd werd, heb ik meteen gezegd: ik kom bij de BRS. BRS brengt knowhow aan, voor bank én verzekeringen. Er zijn heel veel raakvlakken tussen die twee. Hier in Rwanda bewonder ik de veerkracht van de mensen, tu sais. Ze gaan verder, ze kunnen niet anders”.
Philippe Matthijs is een “buitenbeentje”. Hij is nu directeur bij CBC, maar van '89 tot '94 startte hij voor ABB Verzekeringen Ingoboka -verzekeringen op. In '94 was hij met zijn gezin één van de évacués. Deze studiereis voelde voor hem als weer thuiskomen. "Wat veranderd is? In het straatbeeld vallen nu de vele MFI's op," zegt hij.
Bron - BRS, Samen microfinancieren en microverzekeren in het zuiden Heb je interesse in een reis naar Rwanda? We helpen je graag om deze reis naar jouw wens samen te stellen. Reisbureau Reisgraag.nl scoort een 9+ in reviews, we zijn lid van ANVR, SGR & Calamiteitenfonds en we hebben al meer dan 12,5 jaar ervaring. Vul hieronder jouw wensen in voor jouw vakantie naar Rwanda, dan sturen we je gratis een voorstel op maat.
Gerelateerde artikelen
Tradities van Rwanda
Nationale parken in Rwanda
Reizen in… Rwanda
Rwanda van A tot Z
